به بهانه سفر رئیس جمهور به آمریکای لاتین
تغییر کلیشه‌های راهبردی جهانی در نظم در حال گذار/ ۱
بدون شک سرعت تحولات جهانی به حدی رسیده است که نمی‌توان وقایع امروز را با انگاره‌های هفته گذشته تحلیل کرد چه، افرادی هنوز که هنوز است با انگاره‌های ذهنی شکل گرفته در سال‌های دهه ۸۰ یا اوایل ۹۰ شمسی به تفسیر وقایع روز می‌پردازند. در یک نگاه کلی، همواره در بررسی تاریخ معاصر سه کلیشه مطرح می‌گردد:
کشورهای استعمار غربی(شمال) از مواد خام(با محوریت نفت) و نیروی کار ارزانِ کشورهای جهان سوم(جنوب) با بهایی ناچیز حداکثر استفاده را می‌کنند و در عوض کالاهای مصرفی را با قیمتی گزاف به کشورهای جنوب صادر می‌کنند. با پیشرفت فناوری و انقلاب صنعتی، انحصار برخی فناوری‌های دانش مانند صنعت نفت، فناوری اطلاعات و ارتباطات، انرژی اتمی و صنایع نظامی در اختیار کشورهای غربی است.
در سالیان گذشته، کشورهای اسلامی همواره درگیر اختلاف و تفرقه و جنگ‌های خونین بوده‌اند اما غرب در صلح و آرامش پیشرفت کرده است.
آمریکا و کشورهای غربی با احداث ده‌ها پایگاه نظامی در غرب آسیا و اطراف ایران اقدام به استثمار و استعمار کشورهای اسلامی با هدف حفظ منافع نفت و تامین امنیت رژیم صهیونیستی کرده‌اند و در عوض حیاط خلوت خود را در اروپا و آمریکای لاتین تشکیل داده‌اند.
اکنون اما شواهدی وجود دارد که به طور جد نقض انگاره‌های بالا در زمان حال را اثبات می‌کند. باید توجه کرد این شواهد و معادلات جدید در حال گذار و رخ دادن بوده و تا ارتقا، تثبیت و تحکیم آنها مسیر زیادی باقی مانده است.
در برخی کشورهای آفریقا(بزودی) و آمریکای لاتین با محوریت ونزوئلا، معادله صادرات مواد خام – واردات کالای مصرفی شکسته شده و این کشور با احیاء پالایشگاه‌های خود به کمک ایران خود مستقلا نسبت به صادرات نفتش تصمیم می‌گیرد. سفر بایدن به منطقه در تیر ۱۴۰۱ و در خواست چندباره از ریاض برای افزایش تولید و درخواست رد عربستان، شواهدی آشکار از شکست این معادله قدیمی است.
تهران با ایجاد پالایشگاه‌های فراسرزمینی در ونزوئلا علاوه بر امکان وابسته‌سازی با بازارسازی در کشورهای هدف و چه بسا تامین بنزین مورد نیاز کشور، فرصتی برای صادرات نفت ایران و درآمدزایی است. در صورت رفع تحریم ونزوئلا، تهران به دلیل داشتن سهام در پالایشگاه‌های ونزوئلا درآمد کسب کرده و در صورت تداوم تحریم، با صادرات نفت خود یا ونزوئلا به وسیله تجارب بیش از ده سال دور زدن تحریم‌های مختلف، باز هم درآمدزایی می‌کند.
همچنین باید توجه کرد دانش، هم مزیت مطلق و هم مزیت نسبی جمهوری اسلامی ایران است و این صادرات دانش با سایر کشورها مانند اروپا، آمریکا یا حتی ترکیه تفاوتی اساسی دارد؛ آن تفاوت هم این است که این کشورها با حضور خود دانش را منتقل می‌کنند و چه بسا با خروج از آنها(مانند انقلاب اسلامی) آن دانش برای کشور فوق دیگر کارساز نباشد اما تهران برای سایر کشورها به اصطلاح “ماهی نگرفته و به آنها ماهیگیری یاد می‌دهد” . این صادرات دانش که به زودی در حوزه فناوری اطلاعات به قاره آفریقا و در حوزه انرژی هسته‌ای به چند کشور دیگر مشابه صادرات نظامی می‌رسد، مکمل و مقوم حضور نظامی و امنیتی است. در شرایطی که شاید نفع کشورها در حوزه‌هایی مانند پوشاک و سایر کالاهای مصرفی همکاری با کشورهایی چون ترکیه باشد، جمهوری اسلامی دانش و کالا را در حوزه‌های استراتژیک ارائه می‌دهد.
در حالی که در خاورمیانه روز به روز شاهد تقویت همگرایی میان کشورهای اسلامی، تمرکز بر رژیم صهیونیستی، سرریز سرمایه به منطقه با احیای کریدورهای مختلف و… هستیم، جنگ اوکراین در غرب به عنوان دال مرکزی وقایع موجب گسست پنهان و تدریجی در روابط دو سوی آتلانتیک شده و این روزها صحبت از احتمال وقوع جنگ جهانی سوم و تداوم جنگ در صورت شکست ضدحمله ناتو است. حال شاید بهتر بتوان دست و پا زدن‌های رژیم صهیونیستی برای باز تولید ناامنی را در سودان، جمهوری آذربایجان و افغانستان درک کرد.
در حالی که حضور آمریکا در منطقه حیلط خلوت ایران عملا از لحاظ کارکردی پوچ شده (زیرا ایران در حال خروج از تهدید اول کشورهای عربی است. همچنین این حضور امنیت رژیم صهیونیستی را تامین نکرده است) و بزودی امواج جدید مقاومت ضدآمریکایی در سوریه فعال می‌شود، تهران دقیقا بر حیاط خلوت‌های ایالات متحده و مکان‌های سنتی نزاع آن دست گذاشته است. همکاری دفاعی با روسیه و تغییر معادلات در جبهه اوکراین، همکاری‌هایی با کره شمالی که شاید بعدا صدای آن آشکار شود و البته حضور فعال اقتصادی در آمریکای لاتین که بعد از ۱۸۲۳ و اعلامیه مونروئه مبنی بر عدم دخالت آمریکا در اروپا و در عوض تبدیل آمریکای لاتین به حیاط خلوت آمریکا و عدم اجازه به اروپا برای مانور، بخشی از این معکوس شدن جریان قدرت است.
به زبان ساده‌تر، در حالی که آمریکا در حال خروج از منطقه برای اولویت‌گذاری بر چین و روسیه است، جمهوری اسلامی ایران نه تنها در حال بیرون راندن آمریکا از منطقه است که وارد روسیه، آمریکای لاتین، آفریقا و شرق آسیا نیز شده است. بازتشکیل بلوک سوسیالیستیِ ضد غربی در حوزه کارائیب وقتی با روح و منطق و دانش محور مقاومتِ ایرانی- اسلامی ترکیب شود، خط بطلانی بر محاسبات کاخ سفید در این منطقه و سایر مناطق خواهد بود. امری که با وجود پالس‌های مثبت متعدد واشینگتن به کشورهای آمریکای جنوبی تغییر نکرده است.
در پایان مجددا تاکید می‌گردد این حرکات، در حال وقوع بوده و تا تثبیت کامل و بازچینش مهره‌ها و روابط به نفع ما، همت و زمان زیادی لازم است، چه همانطور که مقام معظم رهبری اخیرا فرمودند، همواره باید مراقب کید و مکر دشمن نیز بود.